Inleiding
Enkele weken geleden schreef ik dat het strafproces van oudsher de burgers, de rechtsgenoten zoals dat wel mooi wordt genoemd, beoogt te demonstreren hoe het recht (uit)werkt. Het is de vraag of dat doel vaak wordt bereikt. De kleine berichtjes in de krant en andere media, de spaarzame bezoekers aan de strafzittingen, geven niet de indruk dat de strafrechter het grotere publiek bereikt, bindt en hun gedrag richt in de gewenste richting.
Normdemonstratie in relatie tot het strafproces in brede zin
Die demonstratie was vroeger misschien ook niet ideaal. Wie Der Prozess van Kafka leest wordt via de hoofdpersoon meegezogen in alle listen en lagen die de procesdeelnemer in het rechtssysteem lijkt tegen te komen. De uiteindelijke ontmoeting met de rechter is bijna de apotheose van het verhaal; de droeve climax van het verhaal komt als Jozef K. het hoofd in de schoot en later op de steen legt waar hij wordt geëxecuteerd. Het proces is breder dan het verhoor door de rechter. Zo zal de burger het strafproces ook zien. De dagvaarding om voor de rechter te verschijnen, de brief voor de benadeelde partij om ter zitting te participeren in het proces, voorfase en executie van het vonnis worden onder de paraplu van het strafproces begrepen, althans, als we het strafproces reserveren voor een publieke berechting.
Deze impressies zijn niet zo gek. Een morsige slager, een onverstaanbare predikant, hebben rechtstreeks doorwerking op de kwaliteit van de geleverde waar. Of stelt de moderne klantwaardering mogelijk hogere eisen aan het afgenomen product dan vroeger, terwijl bij een scherpere blik die nieuwere eisen slechts op de verpakking zien? Het Wetboek van Strafvordering ziet het strafproces pas ontstaan als de strafzaak aanhangig wordt gemaakt bij de rechter. En het werk van de rechter lijkt voorbij als de opgelegde sanctie wordt geëxecuteerd. In die zin wordt de reikwijdte van het proces al enigszins beperkt. Maar binnen die beperktere uitleg lijkt de kwaliteit van het strafproces scherper te worden gewikt en gewogen. Lees meer …