In het opschrift zit spanning verscholen. Een bestuurder heeft andere beelden van goed rechterschap en rechterlijke deugden dan rechters onderling menen. Een rechter met een ‘fijne’ pen staat vaak gelijk aan bergen zaken op zijn of haar werkkamer die maar niet worden afgerond. De rechtspraakleiding komt op gezette tijden met uitgangspunten en noties over kernwaarden van de rechtspraak, maar de koppeling naar de realiteit van de paleizen van justitie wordt nooit gelegd. Laat ik een poging wagen. Lees meer …

Inleiding
Rechters spreken recht wat krom is. Indirect worden de rechtsgenoten gericht in wat recht is. Dat laatste is de normdemonstratieve functie van het recht die in de vorige bijdragen centraal stond. Er is veel te doen over dat aan de man brengen van het recht in brede zin. Het concurrerende openbaar ministerie snoept steeds meer zaken af van de strafrechter omdat het OM sneller en efficiënter zegt te willen en te kunnen werken. Het wekt geen verbazing dat de strafrechtspraak met persberichten, persrechters, gedigitaliseerde zittingzalen en dossiers, intervisie, en wat niet al, wordt opgetuigd om de rechtspraak een betere marktpositie te bezorgen. De validiteit van deze inspanningen daargelaten kan evenwel worden vastgesteld dat strafrechtspraak nooit zal verdwijnen en dat de kern daarvan wordt uitgemaakt door het onderzoek ter terechtzitting. In mijn inleiding tot deze cyclus over het strafproces stelde ik de vraag of het onderzoek ter zitting daadwerkelijk het hoogtepunt vormt. Gaat het wel om onderzoek naar de waarheidsvinding langs billijke procedureregels? Lees meer …

Inleiding
Enkele weken geleden schreef ik dat het strafproces van oudsher de burgers, de rechtsgenoten zoals dat wel mooi wordt genoemd, beoogt te demonstreren hoe het recht (uit)werkt. Het is de vraag of dat doel vaak wordt bereikt. De kleine berichtjes in de krant en andere media, de spaarzame bezoekers aan de strafzittingen, geven niet de indruk dat de strafrechter het grotere publiek bereikt, bindt en hun gedrag richt in de gewenste richting.

Normdemonstratie in relatie tot het strafproces in brede zin
Die demonstratie was vroeger misschien ook niet ideaal. Wie Der Prozess van Kafka leest wordt via de hoofdpersoon meegezogen in alle listen en lagen die de procesdeelnemer in het rechtssysteem lijkt tegen te komen. De uiteindelijke ontmoeting met de rechter is bijna de apotheose van het verhaal; de droeve climax van het verhaal komt als Jozef K. het hoofd in de schoot en later op de steen legt waar hij wordt geëxecuteerd. Het proces is breder dan het verhoor door de rechter. Zo zal de burger het strafproces ook zien. De dagvaarding om voor de rechter te verschijnen, de brief voor de benadeelde partij om ter zitting te participeren in het proces, voorfase en executie van het vonnis worden onder de paraplu van het strafproces begrepen, althans, als we het strafproces reserveren voor een publieke berechting.
Deze impressies zijn niet zo gek. Een morsige slager, een onverstaanbare predikant, hebben rechtstreeks doorwerking op de kwaliteit van de geleverde waar. Of stelt de moderne klantwaardering mogelijk hogere eisen aan het afgenomen product dan vroeger, terwijl bij een scherpere blik die nieuwere eisen slechts op de verpakking zien? Het Wetboek van Strafvordering ziet het strafproces pas ontstaan als de strafzaak aanhangig wordt gemaakt bij de rechter. En het werk van de rechter lijkt voorbij als de opgelegde sanctie wordt geëxecuteerd. In die zin wordt de reikwijdte van het proces al enigszins beperkt. Maar binnen die beperktere uitleg lijkt de kwaliteit van het strafproces scherper te worden gewikt en gewogen. Lees meer …

Inleiding: strafzittingen voor zaken die ertoe doen
De cijfers zijn bekend. Was er in 2010 nog sprake van 250.000 strafzaken, waarvan er ruim 130.000 door de strafrechter werden berecht, anno 2015 spreekt de strafrechter recht in ongeveer 90.000 strafdossiers, de rest wordt afgedaan door het openbaar ministerie via ZSM etc. Bij de gerechtshoven gaat het om 90 procent relatief eenvoudige zaken die in eerste aanleg behandeld zijn door de politierechter. Aan deze constateringen kan sinds kort het fenomeen van de flutzaken worden toegevoegd. In het bijzonder Buruma heeft de lans gebroken over het stijgende aantal aangiften door politie en andere ambtsdragers die zich beledigd voelen door hun clientèle die hen woorden toevoegen als ‘kankerlijers’. Zijn diskwalificatie heeft positieve weerklank opgeroepen. Wie kan zich niet de situatie voor de geest halen dat een bekeuring voor een kapot achterlichtje tot de verzuchting leidt: ‘man, ga boeven vangen!’ Deze en soortgelijke opvattingen behelzen een pleidooi voor berechting van zaken die ertoe doen en voor een buitengerechtelijke afdoening van zaken die er (kennelijk) minder toe doen. Vanuit deze optiek bezit het opschrift van deze opinie een positieve connotatie: we bewaren het strafproces voor de zaken die er toe doen om in de openbaarheid behandeld te worden. Lees meer …

De komende maanden zal ik vaker stilstaan bij het strafproces. Een oud publiek fenomeen waarin mensen in het openbaar berecht worden voor hun vermeende misdaden. De aanblik is vrij statisch. Het gesprokene tijdens de zitting is niet altijd goed te volgen en de inrichting van het proces en de verschillende betekenissen van de procesonderdelen zijn niet altijd helder. Dat verbaast niet omdat de omlijning en de inrichting van het strafproces verschuift. Veel hangt met elkaar samen en veranderingen van het ene onderdeel beïnvloeden het andere onderdeel van het proces. Lees meer …