De raadsman als delictscenarioschrijver

Tijdens mijn allereerste strafzitting (over een vordering tenuitvoerlegging) vroeg ik aan een raadsman waarom zijn cliënt er niet was. Hij wist het niet. Ik vroeg: zit hij soms in de gevangenis? Waarop hij met een theatraal gebaar naar zijn hart greep en uitriep: míjn cliënt in de gevangenis?! Het klopte. Zijn cliënt zat niet in de gevangenis, maar op het politiebureau. Vraag fout gesteld.

Sommige advocaten gaan vol voor het standpunt van hun cliënt, ook al is dit feitelijk of juridisch niet erg trefzeker of overtuigend. Mogelijk is hun cliënt na afloop tevreden, de feitelijke invloed van het pleidooi op de uitkomst van het proces is dan meestal beperkt. Andere advocaten concentreren zich meer op effectiviteit en kunnen zeer subtiel laten doorschemeren waar ze het standpunt van hun cliënt verwoorden en aan welke argumenten ze zelf veel of weinig gewicht toekennen. Als rechter vind ik die advocaten heel goed die in staat zijn dat te doen op basis van een reële inschatting van bijvoorbeeld feiten, jurisprudentie, het bewijsmateriaal. Die advocaten zijn meer dan evenredig invloedrijk, omdat ik bij hen nog wat meer geneigd ben op het puntje van mijn stoel te gaan zitten en gevolg te geven aan hetgeen zij zeggen dan bij advocaten die een soort vast patroon van verdediging laten zien, bijvoorbeeld met veel verve verweren voeren die in het licht van wet en jurisprudentie weinig kansrijk zijn. Lees meer …

Een advocaat mag niet liegen. Zeker niet tegen de rechter. Daar schijnt wisselend over gedacht te worden, maar dat ligt misschien aan de definitie. Ik versta eronder: bewust feitelijke onjuistheden voor waar meedelen, en dat mag dus niet. Ik denk trouwens dat de meeste advocaten ook helemaal niet willen liegen. Het maakt de boel ingewikkeld en het strafproces is al complex genoeg.
Voor de verdachte ligt het anders: hij mag alles, dus ook liegen dat het gedrukt staat. En veel verdachten zullen kleine of grote redenen hebben om, zoals wel parmantig in vonnissen staat, ‘de waarheid te bemantelen’. Of het wijs is om dat te doen is de vraag, en dat raakt aan een belangrijke taak voor de advocaat: de cliënt voorbereiden op de verhoren.
Niet altijd gemakkelijk. Ook voor de advocaat is er een afbreukrisico: je voelt je er toch op aangekeken als jouw cliënt tijdens het verhoor alle hoeken van de kamer ziet!
En waar bereid je eigenlijk op voor? De gemiddelde cliënt wil niet alleen de vragen horen die hij kan verwachten maar graag meteen ook de antwoorden. Maar iemand zijn verklaring kant-en-klaar voorschotelen is duidelijk niet de bedoeling. Van de raadsman wordt wel verwacht dat hij wijst op de juridische gevolgen van diverse te volgen strategieën, waaronder af te leggen verklaringen. Dat houdt dus in: de best mogelijke verklaring met de meeste kans op een gunstige afloop. Je ontkomt er dan niet aan om verschillende opties door te nemen, en het waarheidsgehalte hoeft niet doorslaggevend te zijn.
Het kan ook niet anders, want de advocaat is niet bezig met waarheidsvinding, maar met eenzijdige belangenbehartiging. Wat niet wegneemt dat hij de grens met zijn cliënt moet bewaken; die moet de bron van de verklaring zijn, niet zijn raadsman. Een potentieel mijnenveld. Lees meer …